Bio-based bouwen

27-02-2023
Een massiefhouten prefab-structuur, wanden met leemstuc, een dak volledig bedekt met PV-zonnepanelen, een warmtepomp, een HR-leemkachel en isolatiemateriaal van gerecyclede juten koffiezakken en hennepvezels. “Dit huis gaat gemakkelijk honderden jaren mee,” zegt Dick Rakhorst, eigenaar van de bio-based woning.

Rakhorsts architect Renz Pijnenborgh legt uit dat bio-based bouwen onze toekomst is, of we dat nu willen of niet. Grondstoffen raken op. Binnen enkele tientallen jaren is er bijvoorbeeld geen lood en aardgas meer. Bio-based materialen raken nooit op. “Deze materialen kun je planten en opnieuw laten aangroeien,” aldus Pijnenborgh. “Bovendien zijn deze stoffen veel gezonder om tussen te leven. Huizen zitten helemaal dicht gebouwd. Door slechte ventilatie is de lucht binnenshuis daardoor vaak nog vervuilder dan de lucht buiten. Met een andere manier van bouwen ben je ecologisch en duurzaam bezig. Tegelijkertijd pak je het binnenmilieu aan. Dat wonen tussen houten wanden echt gezonder is, is bewezen met onderzoek.”

Duurzaam hout
Zijn die massiefhouten woningen wel zo duurzaam, aangezien hiervoor bomen moeten worden gekapt? “In mijn woning zit massief grenenhout uit Duitsland,” vertelt Rakhorst. “Dit wordt niet zomaar ergens gekapt. Het is kweekhout met een speciale certificering.” Wat als je wilt verbouwen? Wordt het dan niet verspild? “De massiefhouten onderdelen zijn prefab,” verklaart Pijnenborgh. “Je kunt de woningen dus in elkaar zetten en later weer uit elkaar halen.” Volgens de architect is houtbouw de weg naar een bio-based bouwtoekomst. Het materiaal gaat honderden jaren mee. Houtworm? Dat heeft geen schijn van kans. “Het hout kan met hitte worden behandeld. De celstructuur verandert dan, waardoor er geen houtworm of houtrot in kan komen.”

Autark woningen
Naast bio-based is het huis van Dick Rakhorst het merendeel van het jaar autark. “Autark betekent dat het huis voor zijn energiebehoefte compleet zelfvoorzienend is,” vertelt Pijnenborgh. Hiervoor liggen op het dak van de woning 50 dubbelzijdig werkende PV-zonnepanelen. Rakhorst: “Zonnepanelen worden steeds beter. Zeven jaar geleden hadden we 97 panelen nodig, voor dezelfde hoeveelheid energie. Dat komt doordat deze bi-faciale PV-panelen dubbelzijdig werken. Het zonlicht gaat erdoorheen en wordt teruggekaatst door de witte dakbedekkingsfolie die eronder zit. Het teruggekaatste licht zorgt ervoor dat de panelen nog een keer energie kunnen opnemen.”
Helemaal autark is Rakhorsts woning niet. Daarvoor is een behoorlijke winterbuffer nodig en de kosten daarvoor wogen niet op tegen de opbrengsten.

In de winter
Wordt van die zonne-energie altijd alles verlicht en verwarmd? “Natuurlijk levert het zeker in de winter niet voldoende energie als er bijvoorbeeld 12 personen verblijven. Daarom hebben we een accu waarin het elektriciteitsoverschot in de zomer wordt opgeslagen én zijn we ook aangesloten op het publieke elektriciteitsnet om elektriciteit uit te kunnen wisselen.”
Voor verwarming is in dit bio-ecologische huis geen gasleiding aangelegd. “We verwarmen de boel met een warmtepomp en houtkachel. De warmtepomp is voor de vloer- en wandverwarming.” Deze pomp werkt het efficiëntst als die warm water met een zo laag mogelijke temperatuur opwekt. In Rakhorsts huis is dat 25 graden in plaats van de gebruikelijke 65 graden van CV-ketels. Om alles te kunnen verwarmen met deze lage temperatuur, zijn er simpelweg meer leidingen in de vloer en wand aangelegd. “Het grotere oppervlakte van de leidingen verwarmt behaaglijker dan wanneer je radiatoren flink stookt,” zegt Rakhorst. “Voor de winter hebben we ook een massaleemkachel op een centrale plek in onze woning. Die verbrandt hout op erg hoge temperatuur. De warmtegassen worden via een kanalensysteem overgebracht op de massa vóórdat deze het rookkanaal bereiken. Zo profiteren we in de winter met één stookbeurt wel 12 tot 24 uur van een geleidelijke warmteafgifte in onze woning.”

Kostenbesparend
Iedereen die Rakhorst spreekt over zijn bio-based woning vraagt hem meteen of het leggen van zonnepanelen et cetera niet ontzettend duur is. “De PV-zonnepanelen op het dak? Die zijn in zeven jaar terugverdiend, en ze gaan 30 jaar mee. Het grootste deel van de zonne-energie die wordt opgewekt in de panelen wordt overigens opgeslagen. Je mag dat tot 2023 ‘salderen’. Die zelf geleverde energie wordt dan in mindering gebracht op je energiekosten in de winter. En de accu’s worden steeds goedkoper.”
De leem, waarvan de wanden deels zijn gemaakt, kost niets. Hetzelfde geldt voor jute en hennep. Kostenbesparend dus. Ook worden de materialen snel en handig verwerkt. Pijnenborgh: “Het is prefab. Bijna alles wordt 3D ontworpen en dan op maat gemaakt. Op de bouwplaats is het een kwestie van in elkaar zetten. De draagstructuur van massief hout, de houten wanden, de vloeren én het dak zijn in 4 dagen gemonteerd.”
De elektra-, water- en overige leidingen en kanalen worden eenvoudig weggewerkt in de isolatieschil van de massiefhouten panelen. Die zijn namelijk al van alle sparingen voorzien. Vervolgens wordt tussen en op de leidingen thermo-hennep isolatiemateriaal geplaatst en wordt het geheel tot slot afgewerkt met houtvezelplaten.

Betaalbaar
Het kan echt goedkoop. Pijnenborgh heeft al veel complete bio-based wijken ontworpen. Zoals de Brabantwoningen in Sint Oedenrode. Dat zijn sociale huurwoningen die onder de huursubsidiegrens vallen. “Deze woningen kostten, variërend in prijs door de oppervlakte, tussen de 179.000 en 235.000 euro. Ze zijn uitgerust met PV-panelen, een warmtepomp en zonneboilers. De bewoners leven daar zónder energierekening.”
Nathalie Perez

Bouwen en renoveren met bio-based bouwmaterialen gaat snel, gemakkelijk en het is betaalbaar. De bio-ecologische materialen van Rakhorsts woning en ook de Brabantwoningen zijn afkomstig van Groenebouwmaterialen.
www.groenebouwmaterialen.nl

De woning van Rakhorst is ‘slim’ gemaakt met de draadloze Internet of Things-technologie van BeNext. Daarmee wordt energie automatisch bespaard én optimaal benut. Voor het gemak en comfort wordt de verlichting en verwarming automatisch geregeld. Is er iets met het alarm of de rookmelders? Dan neemt de woning direct contact op met Rakhorst via zijn smartphone. Met de smartphone-app kan de woning overigens ook op afstand worden aangestuurd. Verder wordt de kwaliteit van het binnenklimaat gemeten en indien nodig wordt er extra geventileerd. Kortom: een energiezuinige, veilige woning met een gezond binnenklimaat, dat optimaal gemak en comfort biedt.
www.BeNext.eu